Archiwistyka_tlo
Artykuły > Wyposażenie archiwum > Oświetlenie w archiwum zakładowym
Oświetlenie w archiwum zakładowym

Fale świetlne, zarówno widzialne, jak i podczerwone i ultrafioletowe (UV) mają właściwości utleniające, co sprzyja chemicznemu rozkładowi materii organicznej. Najbardziej niebezpieczny jest tutaj wysokoenergetyczny ultrafiolet, jednak światło w każdej formie, zwłaszcza w przypadku równoczesnego występowania zanieczyszczeń atmosferycznych, przyczynia się do osłabienia i rozpadu włókien celulozy, kleju, płótna i skóry. Światło powoduje także blaknięcie lub ciemnienie wielu rodzajów papieru, podłoża i barwników, jak również przyczynia się do zmiany koloru, czytelności i wyglądu dokumentów, fotografii, opraw itp.


 

Personel odpowiedzialny za bezpieczne przechowywanie zasobu archiwalnego powinien uwzględniać następujące czynniki:
•    usunięcie źródła światła nie powoduje ustania reakcji chemicznych zachodzących w materiałach archiwalnych;
•    zniszczenia spowodowane przez światło są nieodwracalne;
•    efekt wpływu światła jest kumulatywny, co oznacza że wystawienie na działanie silnego światła przez krótki czas spowoduje takie same zniszczenia, jak słabe światło działające przez dłuższy czas;
•    źródła światła widzialnego i podczerwonego, jak słońce i żarówki żarowe, generują ciepło, wzrost temperatury zaś przyspiesza reakcje chemiczne i wpływa na wilgotność względną powietrza;
•    światło dzienne charakteryzuje się wysoką zawartością promieni UV, w związku z czym musi być filtrowane;

 

Najbardziej rozpowszechnionym źródłem światła elektrycznego są lampy żarowe, które wytwarzają światło za pomocą prądu elektrycznego przepuszczanego przez cieniutki drut wolframowy. Lampy żarowe częstokroć emitują mniej szkodliwego promieniowania UV aniżeli oświetlenie fluorescencyjne, jednak wytwarzając promieniowanie podczerwone generują więcej ciepła. Lampy żarowe, wolframowe, są mniej wydajne niż lampy fluorescencyjne (świetlówki).


Lampy wolframowo-halogenowe, znane także jako kwarcowo-halogenowe lub też po prostu halogeny, również emitują światło za pomocą prądu elektrycznego przepuszczanego przez cieniutki drucik wolframowy. Żarówka zawiera odrobinę halogenu, dzięki czemu żarnik pracuje w wyższej temperaturze, wytwarzając „bielsze” i bardziej wydajne światło. Lampy halogenowe posiadają od trzech do pięciu razy dłuższą żywotność niż lampy żarowe, wytwarzając przy tym taką samą ilość promieni UV.


Ostatnim, trzecim rodzajem oświetlenia stosowanego w archiwach, są lampy fluorescencyjne tzw. świetlówki, które charakteryzują się niskociśnieniowym wyładowaniem w parach rtęci emitującycm promieniowanie UV. Promienie ultrafioletowe pobudzają powłokę luminoforu, która wytwarza światło widzialne. Natomiast zastosowanie różnych fosforanów w warstwie luminoforu pozwala na uzyskanie wielu barw światła, co jest cechą charakterystyczną tego rodzaju oświetlenia. Lampy tego rodzaju są często instalowane w archiwach, gdyż generują mniej ciepła i są bardziej ekonomiczne w użyciu. Lampy fluorescencyjne powinny być jednak, ze względu na dużą ilość promieni UV, montowane wraz ze specjalnymi filtrami, które należy okresowo kontrolować i w razie potrzeby wymieniać.


Stopień oświetlenia w magazynach archiwalnych należy utrzymywać na jak najniższym poziomie. Wystarczające jest tutaj światło o natężeniu 50-200 luksów, które jednak jest możliwe do osiągnięcia jedynie w przypadku całkowitego wyeliminowania światła naturalnego. Oczywiście w pomieszczeniach magazynowych, w których nie przeprowadza się w danej chwili poszukiwań, należy wyłączyć światło.


Na zakończenie dodam, że obecnie zaleca się stosowanie na zewnątrz budynku archiwum zakładowego oświetlenia odstraszającego owady.

Źródło: Zasady postępowania z materiałami archiwalnymi. Ochrona zasobu archiwalnego, wyd. NDAP, Warszawa 2006

02.07.2008
strzałka do góry